Okresowy alergiczny nieżyt nosa ( ANN ) jest jedną z najczęściej występujących chorób alergicznych i dotyka aż 10 – 25 % społeczeństwa. Jest inaczej nazywany pyłkowicą, katarem siennym, sezonowym nieżytem nosa, alergią pyłkową.
Okresowy alergiczny nieżyt nosa jest to stan zapalny błony śluzowej nosa i zatok wywołany alergenami wziewnymi i najczęściej są to pyłki roślin – drzew, traw, chwastów.
Na rozwój choroby zdecydowanie wpływa także środowisko miejskie tzw. urbanizacja.
Cechą charakterystyczną okresowego alergicznego nieżytu nosa jest to że występuje w określonych porach roku. Objawy ANN występują najczęściej wiosną i latem a nasilenie zależne jest od ilości pyłków unoszących się w powietrzu.
Przeczytaj także: Alergeny wziewne
Alergiczny nieżyt nosa występuje pod dwiema postaciami – ze względu na czas trwania objawów
Sezonową – inaczej nazywaną okresowym alergicznym nieżytem nosa.
O okresowym ANN mówimy wtedy gdy objawy występują rzadziej niż 4 dni w tygodniu lub krócej niż 4 tygodnie.
Ta postać alergicznego nieżytu nosa występuje zazwyczaj co rok w okresie pylenia danej rośliny.
Całoroczną – inaczej nazywaną przewlekłym alergicznym nieżytem nosa, trwa więcej niż 4 dni w tygodniu i dłużej niż 4 tygodnie w roku.
Całoroczny alergiczny nieżyt nosa występuje stale przez cały rok i może być spowodowany przez roztocza kurzu domowego, gdzie chory styka się z nimi cały czas.
Podział ze względu na nasilenie
łagodny – charakteryzuje się niewielką ilością objawów, które nie są uciążliwe przez dzień i w nocy.
umiarkowany lub ciężki – uważa się wtedy gdy występują kłopoty ze snem, trudności w codziennych obowiązkach, występujące objawy są uciążliwe, złe samopoczucie.
Przyczyny alergicznego nieżytu nosa
Za przyczynę alergicznego nieżytu nosa uważa się wpływ czynników genetycznych a także środowiskowych.
Jest to nieprawidłowa reakcja układu odpornościowego na alergeny, które u alergika są przyczyną uciążliwych objawów, natomiast u zdrowej osoby są całkowicie niegroźne.
Okresowy alergiczny nieżyt nosa – co
jest najczęstszą przyczyną występowania
w pierwszej kolejności
pylą drzewa jest to – luty, marzec, kwiecień, ( leszczyna, jesion, brzoza, wierzba)
następnie
pylą trawy i zboża – maj, czerwiec i lipiec, ( kupkówka pospolita, wiechlina łąkowa, tymotka łąkowa, żyto )
potem
pylą chwasty – sierpień i wrzesień ( babka lancetowata, bylica pospolita )
Najczęstszą przyczyną występowania okresowego ANN są pyłki brzozy, traw i bylicy.
Przy niskim stężeniu pyłków w powietrzu osoby bardzo wrażliwe mogą już odczuwać pierwsze objawy alergii, natomiast przy wysokim stężeniu objawy występują już u wszystkich osób borykających się z tą chorobą.
Na stężenie pyłków w powietrzu ma wpływ kilka czynników np. wilgotność, temperatura powietrza. W trakcie deszczu lub zaraz po nim stężenie pyłków w powietrzu spada natomiast wiatr i wysoki temperatury sprzyjają wysokiemu stężeniu.
Objawy
Okresowy alergiczny nieżyt nosa jest chorobą zapalną a objawy występują bezpośrednio po kontakcie błony śluzowej nosa z alergenem.
Charakterystycznymi objawami ANN jest:
- kichanie ( napadowe ),
- świąd nosa,
- obfita wodnista wydzielina,
- zatkanie nosa,
- upośledzenie węchu.
Objawy ze strony oczu to:
- łzawienie,
- zaczerwienie oczu,
- obrzęk powiek,
- świąd,
- a także świąd gardła podniebienia i uszu.
Mogą także wystąpić objawy ogólne:
- zmęczenie,
- bóle głowy i zatok,
- zaburzenia snu oraz koncentracji,
- nerwowość,
- zaburzenia emocjonalne,
- rozbicie.
Czasami objawom może towarzyszyć skurcz oskrzeli, duszność, suchy męczący kaszel zwłaszcza nocą, nad ranem lub po wysiłku fizycznym. Wówczas należy wykonać badania pod kątem astmy oskrzelowej, z uwagi, że nieżyt nosa zwiększa ryzyko astmy oskrzelowej.
Za reakcje zachodzące podczas kontaktu alergenu z błoną śluzową głównie odpowiedzialna jest histamina i powoduje: rozszerzenie naczyń krwionośnych, obrzęk błony śluzowej, przepuszczalność naczyń co skutkuje zatkaniem nosa i jego drożności.
Mogą wystąpić także tzw. reakcje krzyżowe, co znaczy że osoby uczulone na pyłki roślin mogą reagować z podobnymi budową alergenami pokarmowymi.
W przypadku wystąpienia objawów
Najważniejsze jest, jeśli to możliwe, przerwać ekspozycje na uczulający alergen, następnie można zastosować lek przeciwhistaminowy lub lek donosowy obkurczający naczynia krwionośne nosa.
Choroby współistniejące z ANN
Często zdarza się, że alergiczny nieżyt nosa ( pyłkowica ) współistnieje z innymi chorobami alergicznymi takimi jak:
- atopowe zapalenie skóry ( AZS ),
- alergiczne zapalenie spojówek,
- astma.
Alergiczny nieżyt nosa – rozpoznanie
Ważnym elementem w leczeniu alergicznego nieżytu nosa jest rozpoznanie, dlatego dobrze przeprowadzony wywiad lekarski powinien opierać się na:
- analizie przebytych chorób w dzieciństwie,
- czy występowały w rodzinie choroby alergiczne,
- choroby współistniejące,
- obecne choroby i objawy,
- czy objawy występują sezonowo czy są całoroczne.
Pierwsze oznaki choroby pojawiają się w młodości natomiast w wieku dojrzałym lub starszym występują rzadziej i z biegiem czasu objawy ulegają złagodzeniu.
W przypadku okresowego alergicznego nieżytu nosa dolegliwości występują co roku w porze wiosennej lub letniej.
Rozpoznanie u dzieci zwłaszcza w ostrej fazie choroby ułatwiają zmiany jakie zachodzą na twarzy a są to: cienie wokół oczu, czerwone oczy, mówienie przez nos, gesty ( pocieranie nosa ). Pomocne może okazać się także badanie nosa ( wziernikowe ), które pokazuje stan błony śluzowej nosa, czy występuje: zalegająca wydzielina, obrzęk błony śluzowej. W czasie okresu pylenia lub gdy wystąpią objawy alergicznego nieżytu nosa, błona śluzowa może być zmieniona chorobowo.
Punktowe testy skórne
Są podstawowym badaniem diagnostycznym, które mogą wykryć nadwrażliwość na dany alergen, a polecane są przez wzgląd na łatwość wykonania i małe ryzyko niepożądanych reakcji.
Punktowe testy skórne powinno się wykonywać w oparciu o wywiad lekarski, mogą potwierdzić lub wykluczyć nadwrażliwość na badany alergen. Należy jednak pamiętać aby wynik testu nie był zafałszowany trzeba w porozumieniu z lekarzem niektóre leki odstawić odpowiednio wcześnie przed badaniem.
W przypadku wątpliwości co do uczulającego alergenu, który odpowiada za ANN można wykonać donosowe testy prowokacyjne, czyli podaje się do nosa alergen i obserwuje zachodzące reakcje oraz wielkość zmian ( np. wyciek z nosa, kichanie ).
Diagnostyka
W diagnostyce ważne jest określenie czy alergiczny nieżyt nosa ( ANN ) jest okresowy czy całoroczny, ponieważ objawy wywoływane są przez inne alergeny. Podobnie objawy alergicznego nieżytu nosa mogą być wywoływane przez alergeny znajdujące się w miejscu pracy i które ustępują np. w czasie urlopu lub czasu wolnego od pracy. Jeśli tło alergiczne zostało wykluczone należy zrobić badanie błony śluzowej co pozwoli stwierdzić tło infekcyjne. Duże trudności sprawia odróżnienie alergicznego nieżytu nosa od zapalenia zatok czy nawet przeziębienia, dlatego postawienie właściwej diagnozy jest ważne, aby można było wdrożyć odpowiednie leczenie.