Alergia na mleko – objawy, przyczyny, rodzaje

Alergia na mleko jest jedną z najczęściej występujących alergii pokarmowych, która dotyka głównie dzieci. Może pojawić się również u dorosłych. Występujące objawy alergii na mleko mogą być różne. Mogą pochodzić ze strony układu pokarmowego czy oddechowego lub objawiać się zmianami skórnymi. Alergia na mleko jest uciążliwym schorzeniem ale odpowiednio dobrana dieta jest w stanie złagodzić nieprzyjemne objawy alergii.

Mleko

Mleko krowie znajduje się w wielu produktach spożywczych, możemy je znaleźć np. w pieczywie, płatkach śniadaniowych, a nawet w wędlinie.

W mleku i przetworach znajduje się dużo ważnych dla zdrowia składników odżywczych, takich jak np. wapń, magnez, fosfor, białko, potas, a także witaminy A, D, E, K, witaminy z grupy B, jak również nienasycone kwasy tłuszczowe.

Pomimo że w mleku można znaleźć dużo wartości odżywczych to mleko również może być przyczyną uczulenia.

Jeśli alergia na mleko ma ciężki przebieg, ważne będzie wyeliminowanie niektórych produktów z diety, ponieważ białka mleka krowiego należą do jednych z najczęściej uczulających substancji.

Reakcja organizmu – jak szybko się pojawia, rodzaje

Przebieg reakcji może być różny. Począwszy od łagodnego gdzie objawem może być pokrzywka, aż do ciężkiego przebiegu, który może być nawet zagrażający życiu – reakcja anafilaktyczna. Nie ma na to schematu, jest to sprawa indywidualna. Objawy mogą się pojawić ze strony układu pokarmowego czy oddechowego, a u innych mogą to być np. zmiany skórne. Każda osoba może zareagować inaczej na dany czynnik uczulający.

Reakcja organizmu

Reakcja organizmu na białka mleka krowiego może wystąpić w ciągu  kilku minut od kontaktu organizmu z alergenem. Objawy mogą być natychmiastowe. Albo reakcja może wystąpić kilkanaście godzin po kontakcie z alergenem a objawy są opóźnione.  

Alergia na białka niezależna od IgE

Bywa jednak, że alergia na białka mleka krowiego może wystąpić od jednej godziny do nawet kilku dni od kontaktu z czynnikiem uczulającym. Jest to spowodowane tym, że komórki T pod wpływem białek mleka zaczynają wytwarzać cytokiny, które to z kolei wywołują stan zapalny.

• objawy pojawiają się dopiero po jakimś czasie i mogą to być np. wzdęcia, biegunka, zaparcia, bóle brzucha, łzawienie oczu, nieżyt nosa, alergiczne zapalenie spojówek.

Reakcje na białka zależne od IgE

Po kontakcie organizmu z alergenem, w tym przypadku z białkiem mleka, produkuje on przeciwciała IgE specyficzne dla białek mleka krowiego. Podczas następnego kontaktu z alergenem (białko) przeciwciała IgE od razu podejmą reakcję immunologiczną, której następstwem jest stan zapalny.

• reakcja charakteryzuje się szybkim i głównie nagłym początkiem, przeważnie do dwóch godzin od kontaktu z alergenem. A występujące objawy to np. wysypka, pokrzywka, wymioty, kaszel.

Układ odpornościowy osoby uczulonej na białka mleka nadmiernie reaguje na nie, czego efektem jest produkcja przeciwciał IgE , które odpowiedzialne są za występujące objawy.

Różnica między nietolerancją mleka a alergią na mleko

Pomimo że nietolerancja i alergia na mleko posiadają różny schemat działania, to często bywa że są ze sobą mylone. Wspólnym mianownikiem w obu przypadkach konieczne będzie wykluczenie mleka z diety lub zastąpienie go innymi produktami.

Nietolerancja

Nietolerancja mleka (czyli innymi słowy nietolerancja laktozy) związana jest z wadliwym trawieniem laktozy, która nie jest rozkładana na dwa cukry proste, czyli glukozę i galaktozę. Wynika to z faktu, że brakuje enzymu laktazy, który jest niezbędny do trawienia cukru mlekowego ( laktozy).

Osoby, u których organizm nie jest zdolny do trawienia laktozy  nie będzie mógł rozłożyć jej na cukry proste takie jak galaktozę i glukozę. Pomimo, że nietolerancja jest schorzeniem uciążliwym to nie jest zaburzeniem zagrażającym życiu. 

Objawy jakie towarzyszą nietolerancji na laktozę to:

• wzdęcia,
• biegunka,
• nudności,
• ból brzucha.

Alergia na mleko

Natomiast, alergia na mleko jest związana z białkami, które występują w mleku i jest nieprawidłową odpowiedzią układu immunologicznego na uczulający czynnik.

Różnicą między nietolerancją a alergią na mleko jest również to, że w nietolerancji niewielka ilość pokarmu przeważnie nie powoduje wystąpienia objawów. Natomiast jeśli chodzi o alergię, to już najmniejsza ilość może się przyczynić do wystąpienia objawów.

Alergia na mleko – objawy

Objawy przeważnie związane są z układem pokarmowym. Aczkolwiek objawy alergii na białka mleka mogą być różnorakie i mogą pochodzić z różnych układów czy narządów. I niekoniecznie dotyczą tylko układu pokarmowego, mogą dotyczyć również układu oddechowego, przyjmować postać skórną, czy nawet mogą wystąpić objawy ogólnoustrojowe.

Objawy ze strony:

• objawy ze strony układu pokarmowego – biegunki, zaparcia, wymioty, ból brzucha, refluks żołądkowo-przełykowy czy nudności.
• mogą wystąpić również objawy skórne – swędzenie skóry, pokrzywka, suchość, wysypki, rumień, obrzęk. Częstymi zmianami zapalnymi skóry może być atopowe zapalenie skóry (AZS).
• objawy ze strony układu oddechowego – kichanie, kaszel, katar, stan zapalny gardła, nieżyt nosa, uciążliwe oddychanie, świszczący oddech, duszność, astma.
• objawy oczne – zaczerwienienie i łzawienie spojówek, swędzenie.

Mogą wystąpić także reakcje ogólnoustrojowe takie jak zaburzenia snu, niedokrwistość, drażliwość, zawroty, bóle głowy.

 W skrajnych przypadkach alergii na białka mleka, może nawet wystąpić wstrząs anafilaktyczny.

Alergia na mleko – przyczyny

Przyczyną występowania alergii na mleko są białka w nim zawarte, a jest ich kilkadziesiąt, do najbardziej uczulających należą:

Kazeina – jest najczęstszą przyczyną występowania alergii i stanowi 80% białek mleka. Wyróżnia się cięższymi objawami, osoby uczulone na to białko nie tolerują ani mleka ani produktów mlecznych – świeżych a nawet gotowanych. Występuje w mleku krowim a zmiana mleka krowiego na kozie spowoduje ustąpienie objawów.

Białka serwatkowe

Pozostałe 20% to białka serwatkowe – występują w mleku krowim i kozim, również w ich przetworach. Alergia na te białka wstępuje w lżejszej postaci, w której osoby mogą tolerować przetwory mleczne, np.  masło, śmietana czy jogurt.

Inne białka, które są najczęstszą przyczyną alergii na białka mleka to:

• beta-laktoglobulina – znajduje się w wołowinie i cielęcinie, nie występuje w mleku ludzkim.
• alfa-laktoalbumina,
• albumina surowicy krwi,
• laktoferyna.

Dieta

To że mleko nie jest wskazane osobom z alergią na nie czy osobom z nietolerancją na laktozę to nie znaczy, że mleko należy wykluczyć z diety całkowicie.

Dlatego ważne jest aby poznać białko, które jest przyczyną uczulenia. Mleko posiada dużą ilość białek a wrażliwość organizmu może dotyczyć tylko jednego z tych białek. Ważna jest zatem diagnostyka przed wdrożeniem odpowiedniej diety. Pozwoli to wyeliminować produkty, które są przyczyną alergii.

Zmiana diety w przypadku alergii na mleko może okazać się bardziej wymagająca niż w przypadku nietolerancji, ponieważ w wyniku obróbki mleka część laktozy ulega zmianie. Dlatego osoby z nietolerancją mogą spożywać przetwory mleczne.

Dla osób, ze stwierdzoną alergią, szczególnie z ciężkimi objawami, wskazane jest aby wykluczyć mleko z diety. Jest to jedna z najskuteczniejszych metod leczenia. Zmiana diety nie będzie konieczna w sytuacji jeśli testy nie wskazały uczulenia na mleko po obróbce termicznej np. w produktach piekarniczych.

Mleko posiada ważne dla zdrowia witaminy oraz wapń. Dlatego do diety powinno się wprowadzić produkty zawierające składniki są to np. brokuły, biała kapusta, suszone figi czy tłuste ryby morskie.

Kogo najczęściej dotyczy?

Choć alergia na mleko może dotyczyć osób w każdym wieku to najczęściej dotyka niemowląt, przeważnie w pierwszych miesiącach życia oraz u dzieci do 3 r.ż. Natomiast u osób dorosłych alergia na mleko występuje rzadziej. A spowodowane jest to tym, że u dzieci układ pokarmowy nie jest w pełni rozwinięty i nie toleruje niektórych substancji. Z tego powodu alergia na mleko rzadziej pojawia się u osób dorosłych. Już niewielkie ilaści mleka mogą być przyczyną objawów bo układ pokarmowy jest bardziej podatny na uczulenia na jakiś składnik w pożywieniu. Alergia przeważnie ustępuje między 2 a 5 rokiem życia ponieważ układ odpornościowy dojrzewa. Bywa jednak że u części dzieci uczulenie na mleko może utrzymywać się w późniejszym wieku. Dzieci, u których występuje alergia spowodowana białkami serwatkowymi w mleku są w stanie prędzej nabrać odporności na nie, niż w przypadku dzieci uczulonych na kazeinę.

Pojawienie się alergii na mleko może mieć również podłoże genetyczne. Czyli dziecko, u którego przynajmniej jeden z rodziców jest uczulony na mleko, będzie miało większe prawdopodobieństwo do pojawienia się alergii na mleko.

Przeczytaj również:

• Alergeny pokarmowe, najpopularniejsze i najczęściej spotykane
• Alergeny kontaktowe – cz uczula? Przykłady alergenów kontaktowych – tabela

Jak sobie radzić i czego unikać?

Jednym ze skutecznych sposobów na alergię jest wykluczenie z diety mleka krowiego, jak również innych produktów które zawierają białka mleka krowiego odpowiedzialnych za alergię.

Osoby z alergią na mleko powinny wystrzegać się produktów takich jak:

• śmietana,
• masło,
• margaryna,
• makaron,
• produkty piekarnicze,
• słodycze np. czekolada,
• lody,
• pieczywo,
• ser,
• jogurt,
• pasztet,
• wędliny, które zawierają białka mleka,
• a także inne dania czy potrawy, które zawierają białka  mleka.

Osoby uczulone na białko mleka krowiego powinny stosować inne zamienniki mleka do spożywania (np. z mlekiem ryżowym czy mlekiem migdałowym) jak również do przygotowywania pożywienia.  

Ważne jest także aby przez suplementacje uzupełniać niedobory składników odżywczych, które występują w mleku a których nie będzie w zamiennikach mleka czy jego przetworach.

Alergia na białka mleka krowiego jest dolegliwością uciążliwą. Dlatego jeśli wystąpią niepokojące objawy trzeba usunąć mleko z diety przynajmniej na parę dni. Jeśli objawy ustąpią będzie to sygnałem do przeprowadzenia testów diagnostycznych w celu ustalenia konkretnego alergenu.

Alergia na mleko – leczenie

U osób z podejrzeniem alergii na mleko wykonuje się testy alergiczne z krwi (czyli pomiar stężenia IgE w surowicy), punktowe testy skórne a także testy prowokacji pokarmowej. Wyniki badania powinny być skonsultowane z lekarzem.

Ważnym elementem diagnostyki jest także przeprowadzenie szczegółowego wywiadu z osobą uczuloną.

Jeżeli objawy alergii na mleko mają ostrzejszy przebieg, czasami podaje się leki przeciwalergiczne czy przeciwhistaminowe.

Jednak najlepszą, skuteczną i bezpieczną metodą leczenia alergii na białka mleka krowiego jest dieta eliminacyjna, która jednak może spowodować braki składników odżywczych. Leczenie farmakoterapeutyczne może mieć charakter uzupełniający. Dlatego wskazana jest wizyta u dietetyka w celu przygotowania odpowiedniej diety.