Entuzjazm z zakupu nowej biżuterii czy zmiany fryzury został przyćmiony pojawieniem się zaczerwienienia i pęcherzy ropnych? Być może to alergia kontaktowa. Sprawdź, jakie są jej objawy, co może ją wywołać oraz jak jej zapobiegać.
Co to jest alergia kontaktowa?
Alergia kontaktowa jest reakcją immunologiczną typu IV, wywołaną bezpośrednim kontaktem z substancją wyróżniającą się małą masą cząsteczkową. Potocznie nazywana jest alergicznym wypryskiem kontaktowym, choć Komitet ds. Nomenklatury Światowej Organizacji Alergii zasugerował zarezerwowanie terminu wyprysk wyłącznie dla wyprysku atopowego.
Alergia kontaktowa to nie tylko zaczerwienienie skóry lub wysypka po założeniu nowego zegarka czy wypróbowania dotąd niestosowanej farby do włosów. Jej objawy obejmować mogą również spojówki, jamę ustną, pochwę oraz szerzej pojęte reakcje ogólnoustrojowe. Ich wystąpienie może być zarówno natychmiastowe, jak i odłożone w czasie.
Bagatelizowana i nieleczona alergia kontaktowa może przyczynić się do rozwoju pokrzywki czy astmy. Dlatego tak istotne jest podjęcie leczenia u specjalisty.
Alergia kontaktowa – przyczyny
Za wystąpienie alergii kontaktowej odpowiadają hapteny – substancje o małej masie cząsteczkowej, które przy pierwszym kontakcie łączą się z białkami naskórka albo osocza, nie wymagając tego przy następnej styczności. Oznacza to, że osoba docelowo uczulona na, na przykład nikiel, po założeniu nowego zegarka nie dostrzeże objawów alergii kontaktowej, ale już następnym razem – owszem.
Mechanizm alergii kontaktowej dzieli się na dwie fazy:
- Faza indukcji – ma miejsce na skutek pierwszego kontaktu z alergenem, trwa od 10 do 14 dni. Wtedy to limfocyty T „zapoznają się” z alergenem i zapamiętują go.
- Faza ujawnienia – faza prowadząca do wystąpienia objawów alergii kontaktowej po ponownej styczności z alergenem. Trwa od 24 do 48 godzin.
Co wywołuje alergię kontaktową?
Przyczyny alergicznego wyprysku kontaktowego mogą być różne, dlatego zaznaczamy, że niżej przytoczony spis to jedynie zbiór przykładowych alergenów.
Przykładowe alergeny:
- Nikiel – cieszący się popularnością alergen, jest to metal wykorzystywany do produkcji biżuterii, zegarków czy oprawek okularów. Więcej o alergii na nikiel przeczytasz tutaj.
- Chrom – metal, który znaleźć można w farbach, cemencie czy środkach czystości.
- Substancje zapachowe – są składnikiem perfum, większości kosmetyków, w tym do pielęgnacji dzieci, ale i past do zębów czy detergentów.
- Konserwanty – substancje z jednej strony przedłużające trwałość kosmetyków, z drugiej – mogące silnie uczulać, mogą powodować wystąpienie alergicznego kontaktowego zapalenia skóry. Jednym z najpopularniejszych konserwantów jest tiomersal.
- Parafenylenodiamina – związek chemiczny występujący jako barwnik tkanin, farb do włosów czy tatuaży z henny.
- Formaldehyd (konserwant) – jest to organiczny związek chemiczny stosowany przy produkcji lakierów do paznokci, mydeł, utwardzaczy, tuszów do rzęs, odżywek, kremów przeciwstarzeniowych stosowany jest również w przemyśle a nawet w karmie dla zwierząt.
- Kalafonia – żywica pochodzenia naturalnego będąca składnikiem tuszów do rzęs, cieni do powiek, wosków do depilacji i innych.
- Tworzywa sztuczne – w szczególności lateks.
Alergia kontaktowa – objawy
Objawy alergii kontaktowej, jak podpowiada nazwa, występują w miejscu styczności ciała z alergenem, jednak możliwe jest również zaobserwowanie symptomów systemowych.
Objawy alergii kontaktowej, a w szczególności jej ostrej postaci, najczęściej obejmują zaczerwienienie i obrzęk skóry. Uczulony może zauważyć pojawienie się pęcherzy, których pękanie spowoduje wysięk ropnej wydzieliny, a w efekcie – formowanie się nieestetycznych strupów. Całości w większości przypadków towarzyszy silny świąd nieułatwiający gojenia się ran.
Alergie kontaktowe
Zmiany skórne spowodowane kontaktem z haptenem podzielić można na lokalizację ich występowania:
Alergia kontaktowa na dłoniach
- występuje często ze względu na to, że dłonie są najbardziej narażone na kontakt z alergenem. Może wywołać ją zarówno krem do rąk, substancje chemiczne jak i pierścionek czy inna biżuteria. A jej objawy obejmować zaczerwienienie, świąd, rumień, suchą i pękającą skórę oraz ropne pęcherzyki.
Alergia kontaktowa na twarzy
- podrażnienia mogą pojawić się zarówno w odpowiedzi na zastosowanie tuszu do rzęs, fluidu czy kremu, jak i noszenie okularów z niklu czy piercingu. Objawy alergii kontaktowej na twarzy, w szczególności, gdy dotyczyć będą powiek, mogą być nasilone i obejmować znaczny obrzęk oraz zaczerwienienie skóry.
Alergia kontaktowa na ustach
- reakcja alergiczna po kontakcie ze szminką, pastą do zębów czy zabiegami medycyny estetycznej. Najczęściej objawia się silnym obrzękiem.
Alergia kontaktowa na nogach
- nadwrażliwość organizmu na styczność z alergenami zawartymi na przykład w kremach do golenia, balsamach, odzieży czy obuwiu. Może objawiać się zaczerwienieniem, ropnymi krostkami czy swędzącymi plamami.
Rozpoznanie alergii kontaktowej
W rozpoznaniu alergii kontaktowej kluczową rolę odgrywa samoobserwacja uczulonego i zastanowienie się, w jakich okolicznościach zauważył on objawy. Może wystąpiły niedługo po wizycie u fryzjera, na skutek nowego hobby, a może po zastosowaniu konkretnego kosmetyku o działaniu uczulającym? Odpowiedzi na te pytania okażą się pomocne w dalszym etapie diagnostyki – wizycie u lekarza alergologa.
Wizyta u specjalisty, w celu postawienia wstępnej diagnozy oraz wykluczenia pozostałych chorób skóry, powinna opierać się na obejrzeniu całej skóry pacjenta, nie tylko zaczerwienionego obszaru.
Alergia kontaktowa badanie
Testy płatkowe
W rozpoznaniu alergii kontaktowej nieocenione są badania w postaci naskórkowych testów płatkowych. Polegają na aplikacji na skórę pleców plastrów ze specjalnymi komorami, w których znajdują się alergeny i pozostawieniu ich na 48 godzin. Zmiany zapalne w miejscu styczności z danym haptenem są istotną informacją w diagnozie alergii kontaktowej.
Alergia kontaktowa leczenie
Następnym krokiem po rozpoznaniu przyczyny alergii skórnej jest wdrożenie leczenia. Polega ono na unikaniu alergenu oraz właściwej pielęgnacji skóry wrażliwej i alergicznej – stosowaniu kosmetyków hipoalergicznych bogatych w natłuszczające emolienty, które u osób z suchą skórą wspierają zatrzymywanie wody w skórze i odbudowują zniszczony naskórek.
Leki
Alergia kontaktowa, a zwłaszcza jej ostra postać nierzadko idąca w parze z zakażeniem rany, może wymagać leczenia farmakologicznego – zażywania kortykosterydów, antybiotyków, antymikotyków czy roztworów antyseptycznych. W przypadku oporności na medykamenty stosuje się fototerapię. Każda kuracja powinna odbywać się pod okiem specjalisty.
Jak zapobiegać alergii kontaktowej?
Posiadając wiedzę na temat uczulenia, można skutecznie walczyć z alergią kontaktową, dlatego warto:
- Unikać styczności z danymi kosmetykami, produktami czy odzieżą, które mogą powodować uczulenie.
- Zwracać uwagę na składy kosmetyków i stosować te, które nie zawierają alergenów.
- Wspierać skórę emolientami przeznaczonymi dla alergików – działają przeciwzapalnie, hamują utratę wody, przyczyniają się do szybszej regeneracji i niwelują uczucie ściągnięcia.
- Podczas sprzątania i używania detergentów oraz różnych substancji mogących wywołać reakcję alergiczną zakładać rękawice ochronne w celu uniknięcia kontaktu skóry z alergenami. W przypadku alergii na lateks, należy wybrać te nieposiadające go. Warto również zwrócić uwagę na środki czystości oraz substancje drażniące, które mogą wywołać alergiczne kontaktowe zapalenie skóry i stosować te, które nie powodują reakcji alergicznej.
- Przed zastosowaniem farby do włosów, henny czy innych kosmetyków, zrobić próbę alergiczną na niewielkim fragmencie skóry.