Czym jest wyprysk kontaktowy alergiczny
Wyprysk kontaktowy alergiczny jest jedną z najczęstszych przewlekłych i nawrotowych chorób skóry. Jest problematyczny w diagnozowaniu a dla osoby dotkniętej tym schorzeniem jest uciążliwy powodując różne ograniczenia i obniżając jakość życia. Wyprysk ( eczema ) jest to niezakaźny, powierzchowny stan zapalny skóry, wywołany różnymi czynnikami wewnętrznymi lub zewnętrznymi. Wyprysk kontaktowy, który spowodowany jest działaniem czynników zewnętrznych powodujących w skórze reakcje immunologiczną opóźnioną typu IV, wtedy mówimy o alergicznym wyprysku kontaktowym. Natomiast czynniki, które bezpośrednio prowokują wystąpienie stanu zapalnego nazywamy wypryskiem kontaktowym z podrażnienia.
Nazwy wyprysku kontaktowego
Reakcje które powstają na drodze immunologicznej określa się pojęciem alergiczny wyprysk kontaktowy ( allergic contact dermatitis ). Reakcję powstającą na drodze nieimmunologicznej nazywa się wypryskiem kontaktowym z podrażnienia ( irritant contact dermatitis ).
Jaką rolę pełni skóra?
Skóra jest to ważny narząd, który pełni wiele istotnych funkcji, jedną z nich jest ochrona organizmu przed czynnikami zewnętrznymi. Narażanie skóry na różne czynniki powodujące podrażnienia może prowadzić do wystąpienia reakcji zapalnych, które mogą mieć podłoże immunologiczne albo nieimmunologiczne.
Wyprysk kontaktowy – rodzaje
Wyprysk kontaktowy – nie jest to jedna choroba a nazwa ogólna, zbiorcza pod którą kryje się kilka jednostek chorobowych o różnych objawach i przebiegu. Przyczyny powstawania wyprysku kontaktowego są różne, dlatego wyróżniamy:
Wyprysk kontaktowy alergiczny
Alergiczne kontaktowe zapalenie skóry –reakcja nadwrażliwości opóźnionej typu IV. Jest to nieprawidłowa reakcja układu immunologicznego, która powstaje w wyniku kontaktu z substancjami niskocząsteczkowymi jakimi są alergeny kontaktowe.
Wyprysk kontaktowy z podrażnienia
Jest spowodowany działaniem różnych czynników chemicznych o właściwościach toksycznych. Do których mogą należeć mydła, detergenty-proszki do prania, czy płyn do płukania tkanin. Środki te bezpośrednio uszkadzają skórę zaburzając przy tym naturalną warstwę ochronną skóry. Zmieniona chorobowo skóra na której toczy się stan zapalny w wyniku reakcji z podrażnienia, może powodować łatwiejsze wnikanie alergenów i tym samym powodować rozwój reakcji alergicznej.
Wyprysk kontaktowy zawodowy
Jest jedną z najczęstszych dermatoz zawodowych wywołanych przez alergeny znajdujące się w miejscu pracy. Do najczęstszych alergenów należy: nikiel, chrom, kobalt, guma. Zawody które najbardziej narażone są na tą dermatozę należą: fryzjer, pracownik ochrony zdrowia, budowlaniec, kucharz.
Inne rodzaje wyprysku to:
- pieniążkowaty,
- potnicowy,
- łojotokowy,
- podudzi,
- rogowaciejący.
Wyprysk kontaktowy – objawy i lokalizacja
Wyprysk kontaktowy alergiczny należy do jednej z najczęściej spotykanych chorób skóry i jest problematyczny w leczeniu i pielęgnacji. Symptomy choroby powstają po uprzednim kontakcie z substancjami alergizującymi pochodzącymi ze środowiska zewnętrznego i objawiają się powierzchownym stanem zapalnym skóry.
Z reguły zmiany chorobowe lokalizują się w miejscu gdzie doszło do kontaktu skóry z alergenem, choć mogą także obejmować większe obszary ciała, lub występować w miejscu odległym od kontaktu skóry z antygenem a nawet prowadzić do erytrodemii.
Przeczytaj także: Skóra wrażliwa, alergiczna – przyczyny objawy i pielęgnacja.
Charakterystyczne miejsca wyprysku
Charakterystycznymi miejscami występowania wyprysku kontaktowego alergicznego jest skóra rąk, gdzie wyprysk przeważnie umiejscawia się na stronie grzbietowej i zazwyczaj w miejscu kontaktu z alergenem. Przeważnie reakcja występuje po 24 – 48 godzinach od kontaktu z alergenem. Jeśli wyprysk kontaktowy występuje w okolicach skóry oczodołu lub narządów płciowych dominującym objawem jaki występuje jest obrzęk.
Najczęstsza lokalizacja zmian chorobowych:
- ręce – rękawiczki gumowe, kosmetyki,
- twarz – kosmetyki, kremy do golenia, substancje zapachowe,
- szyja – perfumy, biżuteria, kosmetyki, szaliki,
- ramiona – kosmetyki.
Najczęstsze objawy wyprysku kontaktowego alergicznego:
- rumień,
- grudki wysiękowe,
- pęcherzyk,
- nadżerki,
- świąd.
Najczęściej spotykane alergeny i źródła ich pochodzenia:
- Nikiel – biżuteria, metalowe zapięcia, klamry od pasków, zegarków, metalowe elementy wykończenia ubrań, narzędzia.
- Chrom – skóra, zapałki, cement, farby wodne, oleje.
- Kobalt – cement, żywice poliestrowe, glina, emalie, farby do malowania ceramiki.
- Guma w domu i w pracy – rękawice, obuwie, opony.
- Barwniki – ubrania, farby do włosów.
- Podłoża maściowe – lanolina, euceryna.
- Żywica epoksydowa – żywice lane, kleje, emalie, farby, lakiery antykorozyjne.
- Kosmetyki, chemikalia, leki, substancje zapachowe.
Więcej o substancjach i źródłach ich pochodzenia dowiesz się tutaj.
Różnice między wypryskiem kontaktowym alergicznym a wypryskiem kontaktowym niealergicznym
Wyprysk kontaktowy alergiczny
Wyprysk kontaktowy alergiczny pojawia się w miejscu gdzie doszło do kontaktu alergenu ze skórą jednak czasami może się zdarzyć że występuje w miejscu odległym od kontaktu z substancją uczulającą. Co więcej wyprysk kontaktowy alergiczny jest reakcją opóźnioną to znaczy że pojawia się dopiero po jakimś czasie ( może to być nawet kilka dni ) od momentu gdzie doszło do kontaktu z alergenem. Dlatego trudno jest określić przyczynę powstania wyprysku kontaktowego alergicznego.
Wyprysk kontaktowy niealergiczny
Z kolei wyprysk kontaktowy niealergiczny ( z podrażnienia ) umiejscawia się zawsze tam gdzie doszło do kontaktu skóry z substancją alergizującą i pojawia się bezpośrednio po kontakcie skóry z alergenem.
Przebieg alergicznego wyprysku kontaktowego
Charakterystyczną cechą wyprysku kontaktowego jest jego wielopostaciowość, która wraz z przebiegiem choroby zmienia się. Początek choroby objawia się licznymi wykwitami pierwotnymi jakimi są grudki wysiękowe, które zlokalizowane są na podłożu rumieniowym. Gromadzący się płyn w skórze powoduje przeobrażanie się grudek wysiękowych w pęcherzyki, które pękając tworzą nadżerki. Idąc dalej, z pękających pęcherzyków wydostaje się wydzielina, która zasycha i tworzy strupy. Tym zmianom chorobowym często towarzyszy uporczywy świąd o różnym nasileniu.
Powstałe zmiany skórne, w wyniku wyprysku są słabo odgraniczone od otoczenia nie ma wyraźnej granicy między ogniskiem zapalnym a zdrową skórą.
Cechą charakterystyczną i pozytywną jest to że wykwity chorobowe mijają bez pozostawienia śladu czy bliznowacenia.
Ważne jest aby nie drapać wysypki alergicznej ponieważ może to doprowadzić do zakażenia bakteryjnego i grzybiczego.
Wyprysk kontaktowy alergiczny dzieli się na okres: ostry / podostry / przewlekły
okres ostry – w tym okresie występują zmiany zapalne z dużą ilością grudek, sączących się nadżerek, rumień i pęcherzyki.
Zmiany jakie występują na poziomie skóry to, rozszerzenie naczyń krwionośnych, a w naskórku gromadzi się płyn w przestrzeniach międzykomórkowych.
okres podostry – łagodniejszy stan zapalny gdzie występują strupki i złuszczanie.
okres przewlekły – jest to stan gdzie cechą charakterystyczną jest lichenizacja ( zapalne pogrubienie skóry).
Charakterystyczne dla wyprysku kontaktowego w fazie przewlekłej jest pogrubienie naskórka, nadmierne rogowacenie i pękanie naskórka.
Wyprysk kontaktowy alergiczny – rozpoznanie
Rozpoznanie polega na szczegółowo przeprowadzonym wywiadzie i badaniu przedmiotowym, gdzie szczególną uwagę należy zwrócić na substancję potencjalnie alergizującą lub drażniącą. Wykrycie alergenu jest bardzo istotnym warunkiem powodzenia leczenia wyprysku kontaktowego. Rozpoznanie opiera się również na występowaniu charakterystycznych zmian na skórze, i nawrotowym przebiegu a także ocenie występujących objawów, obecnością świądu, czy po ustąpieniu choroby pozostają blizny, a także w jakiej fazie jest choroba i jaki jest jej przebieg. Badaniem, które pomaga wykryć alergeny są testy płatkowe, które są pomocne w wykrywaniu nadwrażliwości opóźnionej – typu IV.
Wyprysk kontaktowy alergiczny dzieli się na dwie fazy:
Faza indukcji ( aferentna ) – jest pierwszą fazą w rozwoju nadwrażliwości kontaktowej w której dochodzi do kontaktu z czynnikiem chemicznym, powodując charakterystyczną reakcje układu odpornościowego.
Faza wyzwalania ( eferentna ) – pełnoobjawowa, powstaje przy powtórnym kontakcie z substancją uczulającą powodując reakcję nadwrażliwości i powstanie odczynu charakterystycznego dla wyprysku.
Na czas trwania zmian chorobowych ma wpływ:
- Czas ekspozycji na alergen,
- Stężenie i właściwości alergenu,
- Stan skóry.
Wyprysk kontaktowy alergiczny – leczenie
Leczenie alergicznego wyprysku kontaktowego podzielone jest na dwa etapy, leczenie miejscowe i leczenie ogólne, które zależy od stopnia nasilenia choroby.
Jedną z najważniejszych rzeczy jest eliminacja substancji alergizujących z otoczenia osoby uczulonej a jeśli jest to niemożliwe (z różnych względów), należy maksymalnie, jak tylko się da, ograniczyć kontakt z substancją alergizującą
Jeśli chodzi o wybór odpowiedniego preparatu glikokortykosteroidowego (GKS) i jego postaci czy będzie to: krem, maść, emulsja, płyn czy aerozol, jest to zależne od stadium choroby. W przypadku ostrego wyprysku zaleca się maści, aerozole emulsje i kremy. Natomiast w przewlekłym wyprysku kontaktowym alergicznym, dobrze sprawdzają się preparaty z mocznikiem lub kwasem salicylowym.
Należy pamiętać że w trakcie leczenia sterydami trzeba przestrzegać zaleceń lekarza, ponieważ mogą mieć działania niepożądane.
Leczenie miejscowe
Leczenie miejscowe – jest najczęściej stosowanym leczeniem. W tym leczeniu szerokie zastosowanie znalazły tu kortykosteroidy, które zwężają naczynia i mają działanie przeciwzapalne, oraz środki odkażające. Ważnym elementem w leczeniu miejscowym jest odpowiedni dobór preparatów, ponieważ podrażniona, delikatna i zmieniona chorobowo skóra może źle reagować, co może spowodować rozsiew i zwiększenie ogniska choroby. Dlatego należy udać się do lekarza celem wdrożenia odpowiedniego leczenia.
W wyniku toczącego się stanu zapalnego zmieniona chorobowo skóra wymaga szczególnej opieki, dlatego ważna jest jej pielęgnacja i odbudowa bariery ochronnej. W tym celu dobrze sprawdzają się emolienty, które posiadają działanie nawilżające i natłuszczające, tworzą barierę ochronną zapobiegając utracie wody. Chronią także przed czynnikami pochodzącymi z zewnątrz. Przy ich wyborze należy zwrócić uwagę, żeby dany preparat nie zawierał substancji, które mogły by uczulić danego pacjenta.
Leczenie ogólne
Leczenie ogólne – w tym leczeniu podstawowymi środkami są leki przeciwhistaminowe, które pomagają zminimalizować objawy świądu, a także kortykosteroidy w niewielkich dawkach. W przypadku powikłań, infekcji bakteryjnej konieczne jest włączenie do terapii antybiotyków.
Pozytywny wpływ na leczenie i nawet skrócenie czasu leczenia ma terapia promieniami ultrafioletowymi, czyli fotochemioterapia przed którą należy przyjąć doustnie „psoralen”i poddać się promieniowaniu UVA, tzw. metoda PUVA. Można też stosować samą fototerapię promieniami UVB lub UVA bez przyjmowania psoralenu. Promienie ultrafioletowe stosuje się także w chorobie jaką jest atopowe zapalenie skóry (AZS).
W zależności od nasilenia choroby stosuje się leki immunosupresyjne, które powodują zmniejszenie aktywności układu immunologicznego wobec tego i reakcji jaką wywołuje alergen w skórze.
W wyprysku alergicznym można także zastosować odczulanie czyli podawanie osobie uczulonej małych dawek alergenu aby organizm mógł się przyzwyczaić do substancji alergizującej.
Wyprysk kontaktowy alergiczny – profilaktyka
W profilaktyce i terapii wyprysku kontaktowego duże znaczenie ma odpowiednia i pielęgnacja skóry i codzienne dbanie zarówno w okresie nasilenia jak i ustąpienia objawów. W tym celu należy stosować odpowiednie kosmetyki myjące, które chronią przed nadmiernym przesuszaniem skóry a także preparatów natłuszczających skórę oraz kąpieli osłaniających.