Uczulenie na gluten, niegdyś rzadko spotykana, obecnie coraz częściej występująca alergia pokarmowa – jak ją rozpoznać, jeśli daje objawy podobne do innych nietolerancji? Czym jest celiakia, błędnie utożsamiania z alergią na gluten oraz, czy z uczulenia można „wyrosnąć”?
Gluten – co to jest?
Uczulenie na gluten, alergia na gluten – to obecnie coraz częściej słyszane słowa i coraz częściej stawiana diagnoza przez lekarzy alergologów. Czym jest ta alergizująca substancja? Gluten to połączenie białek, głównie gluteniny i gliadyny, występujące w zbożach – pszenicy, ale również w życie czy jęczmieniu.
Producentom żywności niełatwo jest zrezygnować z używania glutenu, ponieważ odpowiada on za odpowiednią konsystencję oraz smak wypieków. Dzięki połączeniu glutenu z wodą ciasto staje się elastyczne, pieczywo łatwiej wyrasta i jest puszyste. Nie oznacza to jednak, że białko znajdujące się w zbożach, występuje jedynie w bułkach czy chlebach. Producenci żywności chętnie dodają gluten także do wszelkich artykułów spożywczych jak mięso, przyprawy, nabiał i inne. Gluten stosowany jest także w przemysłach farmaceutycznym i kosmetycznym.
Niestety, zalety glutenu kończą się na właściwościach i zastosowaniu w przemyśle – sam gluten nie jest składnikiem odżywczym. Wręcz przeciwnie – może powodować nieprawidłowe reakcje układu odpornościowego, prowadząc do nieprzyjemnych objawów alergii.
Celiakia a alergia na gluten – czym się różnią?
Alergia na gluten bywa mylnie nazywana celiakią. Choć te dwie wymienione jednostki dają zbliżone objawy, nie są ze sobą tożsame. Celiakia nie jest alergią pokarmową i nie przemija z wiekiem. To choroba wrodzona i autoimmunologiczna, potocznie zwana nietolerancją glutenu. Powoduje zanik kosmków jelitowych oraz zmniejszenie aktywności enzymów trawiennych, czego skutkiem jest nieprawidłowe funkcjonowanie układu pokarmowego oraz zaburzone wchłanianie składników odżywczych. Długofalowe skutki celiakii mogą prowadzić do anemii, osteoporozy, a nawet do zachorowania na nowotwór.
Z kolei uczulenie na gluten jest nietolerancją pokarmową, która nie wykazuje negatywnego wpływu na wyściółkę jelita cienkiego, nie jest także wrodzona, a ponadto może ustąpić z wiekiem. Aby zdiagnozować celiakię, należy wykonać badania serologiczne, genetyczne, a w ostateczności biopsję jelita cienkiego. Rozpoznanie alergii na gluten jest zdecydowanie prostsze, o czym w dalszej części artykułu.
Uczulenie na gluten – objawy
Objawy uczulenia na gluten mogą różnić się w zależności od wieku uczulonego, a także stopnia nasilenia alergii. Ponadto reakcję organizmu na kontakt z alergenem dzieli się na natychmiastową oraz późną. Pierwsza z nich daje objawy uczulenia na gluten już w kilka minut po jego spożyciu. Druga natomiast może dawać symptomy odłożone w czasie o kilka godzin, a nawet dni.
Uczulenie na gluten – objawy:
- biegunka
- zaparcia
- bóle brzucha
- wymioty
- wysypka
- atopowe zapalenie skóry
- duszności
- katar
- wstrząs anafilaktyczny
Symptomy takie jak łuszcząca się i swędząca wysypka na policzkach, pokrzywka, biegunka czy wymioty występują zazwyczaj po kilku minutach od spożycia alergenu. Natomiast wśród odłożonych w czasie objawów uczulenia na gluten znajdują się biegunka, bóle głowy, a nawet senność i wahania nastrojów. Jeśli zauważyłeś u siebie, swojego dziecka czy innego członka rodziny powyższe objawy, zgłoś się do odpowiedniego lekarza specjalisty. Możesz także zrezygnować z produktów zawierających gluten i obserwować, czy niepokojące symptomy ustąpiły, a po czasie ponownie wprowadzić gluten do diety i śledzić reakcję organizmu.
Uczulenie na gluten – przyczyny
Przyczyny uczulenia na gluten nie są jednoznaczne, jednak ich źródła lekarze dopatrują się w czynnikach genetycznych, metabolicznych oraz immunologicznych. Błędnym i często powielanym stwierdzeniem jest to, że osoba, u której w dzieciństwie nie zdiagnozowano alergii, nie może być uczulona w życiu dorosłym. Uczulenie na gluten, owszem, dotyczy w dużej mierze dzieci, jednak dorosłych również. W pierwszym przypadku objawy mogą wystąpić już po spożyciu śladowych ilości alergenu, natomiast u dorosłych reakcje alergiczne obserwuje się po spożyciu większej ilości glutenu. Ponadto objawy alergii u dzieci przybierają najczęściej postać atopowego zapalenia skóry, rzadziej, jak obserwuje się u dorosłych, biegunki.
Uczulenie na gluten – metody diagnostyczne
Aby zdiagnozować alergię, warto zrezygnować z produktów zawierających gluten i obserwować, czy niepokojące objawy ustąpiły. Dieta eliminacyjna to podstawowa metoda diagnostyczna w przypadku uczulenia na gluten. Dalszym krokiem, który powinna wykonać osoba podejrzewająca u siebie alergię, jest wizyta u lekarza pierwszego kontaktu, który zleci wykonanie testów laboratoryjnych lub skieruje do lekarza specjalisty.
Metody diagnostyczne alergii na gluten:
- Dieta eliminacyjna – wykluczenie z diety pieczywa, produktów zbożowych, a także innych, mogących zawierać gluten, a po upływie miesiąca, ponowne spożycie glutenu. Próby prowokacyjne, podobnie jak testy skórne, oparte są na obserwowaniu reakcji organizmu po kontakcie z alergenem.
- Testy skórne – polegają na wprowadzeniu pod skórę alergenu i ocenie zmiany skórnej.
- Badanie krwi – polega na pobraniu niewielkiej próbki krwi w laboratorium diagnostycznym, w którym ocenią wysokość swoistych przeciwciał IgE – szczególnie tych odpowiedzialnych za alergię na gluten – F79. W przypadku ich podwyższenia, lekarz może podejrzewać uczulenie.
Leczenie alergii na gluten
Kuracja alergii na gluten opiera się na całkowitym wykluczeniu tego składnika z diety. Niestety, ale nie istnieją leki, które skutecznie eliminowałyby uczulenie. Dobrą wiadomością dla alergików jest to, że uczulenie na gluten może minąć samoistnie – szczególnie gdy alergia dotyczy niemowląt.
Jakich produktów należy unikać?
Jeśli zdiagnozowano u Was alergię na gluten, wyeliminujcie go z diety – uporczywe dolegliwości powinny przeminąć, a Wy poczuć się lepiej. Pamiętając, że gluten to białko znajdujące się w zbożach, unikajcie produktów takich jak:
- pieczywo
- ziarna zbóż i otręby
- makaron
- musli
- ciastka
- czekolada
- chipsy
- parówki
- wędliny
- piwo
- kawa zbożowa
- mieszanki przypraw
- gotowe dania
- mięso w panierce
Jednak nie wszystkie bułki, chleby czy inne produkty, które z definicji powinny zawierać gluten, będą niebezpieczne dla alergików. Wraz z rosnącą liczbą uczulonych, rośnie także liczba produktów bezglutenowych oznaczonych symbolem przekreślonego kłosa, a w restauracjach coraz częściej zamówić można dania przygotowane specjalnie z myślą o uczulonych.