Test prowokacyjny dospojówkowy
Test prowokacji dospojówkowej alergenem (conjunctival allergen provocation test – CAPT) inaczej dospojówkowa prowokacja alergenowa (conjunctival allergen challenge – CAC).
Test prowokacji dospojówkowej jest badaniem, w którym podaje się podejrzany alergen do worka spojówkowego jednego oka. Potem dokonuje się oceny występujących objawów: łzawienia, przekrwienia, obrzęku spojówki czy świądu. Objawy te, porównywane są z okiem, które niebyło poddane prowokacji.
Testy prowokacyjne wykonywane są w badaniach alergicznych chorób oczu, jak również w nieżycie błony śluzowej nosa na tle alergicznym. Badanie to jest bezpieczne, jeżeli wykonywane jest w odpowiednich warunkach i przez wykwalifikowany personel medyczny. Pomaga to w ustaleniu czy uczulenie występuje czy nie, jest to ważna informacja, ponieważ pozwoli właściwie pokierować leczeniem.
Kiedy przeprowadza się test prowokacyjny dospojówkowy
Badanie wykonuje się w okresie, w którym pylenie nie występuje a osoba poddawana badaniu powinna być wolna od objawów, przynajmniej od dwóch miesięcy. A także nie powinna przyjmować leków przeciwalergicznych.
Roztwór alergenu
Do dospojówkowego testu prowokacyjnego używa się zestawu alergenów, które występują w formie proszku i które przechowywane są w temp. 4ᵒC. Dobę przed badaniem liofilizowany ekstrakt alergenu rozpuszcza się w odpowiednim roztworze albuminy ludzkiej albo w soli fizjologicznej aby uzyskać właściwe stężenie. Taki roztwór przygotowuje się w temp. pokojowej aby uniknąć reakcji niepożądanych.
Dobór odpowiedniego alergenu ustala się na podstawie wcześniej przeprowadzonego wywiadu z pacjentem, a także na podstawie wyniku badania testów skórnych punktowych.
Test prowokacyjny dospojówkowy – przygotowanie do badania
Przygotowanie się do testu prowokacji dospojówkowej polega na odstawieniu przyjmowania niektórych leków, które mogłyby zaburzyć wynik badania. W tym celu należy w porozumieniu z lekarzem stosować się do jego zaleceń.
Często wymagana jest współpraca alergologa i okulisty przez wzgląd na złożoność chorób alergicznych oczu. Dlatego warto również przeprowadzić badanie okulistyczne aby można było wykluczyć ewentualny stan zapalny w okolicy oczu.
Test prowokacyjny dospojówkowy – przeprowadzanie badania
Polega na podaniu alergenu miejscowo na skutek czego u pacjenta uczulonego rozwija się reakcja IgE-zależna, a objawy występują takie jak po zwykłym kontakcie z alergenem, czyli obrzęk powiek i spojówek, łzawienie, świąd.
W teście prowokacyjnym podaje się kroplę alergenu do worka spojówkowego jednego oka z reguły prawego. Natomiast drugie oko zakrapiane jest np. solą fizjologiczną. Na wstępie badania do oka podaje się najsłabsze stężenie alergenu, takiego jakie w testach skórnych wywołało dodatni wynik badania. Po 20 minutach u pacjenta sprawdza się czy wystąpiły objawy alergiczne (jeżeli wynik jest pozytywny i pojawi się zaczerwienienie spojówek lub świąd, wtedy nie podajemy kolejnej dawki alergenu a badanie zostaje przerwane). Do oceny badania stosuje się skalę punktową. Istnieje możliwość że objawy reakcji alergicznej mogą pojawić się później. Dlatego w tym celu osobę badaną sprawdza się jeszcze raz po upływie sześciu godzin. Jeżeli objawy nie wystąpiły, kolejnym krokiem jest podanie alergenu o wyższym stężeniu do drugiego oka. Jeżeli objawy ponownie nie wystąpiły to następne badanie wykonuje się po upływie tygodnia, znowu zwiększając stężenie alergenu do momentu wystąpienia oznak alergii.
Jedne z najważniejszych objawów, które uważa się za pierwszorzędne w analizie testu to przekrwienie i świąd.
Wskazania
Testy prowokacyjne mają na celu określenie występujących objawów takich jak przekrwienie, świąd, łzawienie czy obrzęk. Wykonuje się je w celu potwierdzenia, że dany alergen jest odpowiedzialny za reakcję spojówkową.
Testu nie stosuje się standardowo, badanie wykorzystuje się głównie w ciężkich przypadkach całorocznego alergicznego zapalenia spojówek PAC. Ma też zastosowanie w badaniach naukowych, także w okulistyce przy określeniu skuteczności niektórych leków przeciwalergicznych.
Wskazaniem do przeprowadzenia badania są osoby cierpiące na:
- Sezonowe alergiczne zapalenie spojówek (seasonal allergic conjunctivitis – SAC)
- Całoroczne alergiczne zapalenie spojówek (perennial allergic conjunctivitis – PAC)
- Wiosenne zapalenie rogówki i spojówki (VCK)
- Atopowe zapalenie rogówki i spojówki (ACK)
Wskazaniem do przeprowadzenia testu prowokacyjnego jest również to jeżeli istnieje różnica między wynikami standardowych badań a wywiadem.
Choć rzadko testy wykonuje się również w alergii zawodowej czy alergii pokarmowej.
Przeciwwskazanie
Nie stosuje się dospojówkowego testu prowokacyjnego w przypadku:
- schorzeń ogólnoustrojowych,
- zaostrzenia objawów,
- chorób infekcyjnych,
- wszystkich schorzeń, które uległyby zaostrzeniu przez wykonywany test,
- wysokiego stopnia uczulenia,
- braku podstawowych leków i sprzętów do leczenia ewentualnego wstrząsu anafilaktycznego,
- przeciwwskazania do podania adrenaliny.
Działania niepożądane podczas testu
Działania niepożądane można ograniczyć poprzez odpowiednią kwalifikację do badań, jak również samo wykonywanie badania, które powinno odbywać się w placówkach alergologicznych.
Większość objawów związana jest z gałką oczną. Choć rzadko to mogą wystąpić inne objawy min. nieżyt nosa i spojówek, pokrzywka, świąd gardła czy nawet świsty u osób cierpiących na astmę oskrzelową. Albo zaostrzenie jakiejś innej choroby czy nawet wystąpienia anafilaksji.
Dlatego w czasie badania ważna jest opieka doświadczonego personelu medycznego, a także posiadanie odpowiedniego sprzętu przez placówkę na wypadek wystąpienia niepożądanych reakcji.
Leki antyhistaminowe mogą zminimalizować ryzyko niepożądanych reakcji po prowokacji dospojówkowej. Aczkolwiek należy stosować się i przestrzegać zaleceń lekarza oraz przyjmować zlecone przez niego leki. Jest to bardzo ważne aby ograniczyć możliwość pojawienia się powikłań.
Po badaniu
Po dodatnim wyniku należy przemyć oko solą fizjologiczną i zastosować zimny okład. A także podać leki przeciwhistaminowe, obkurczające naczynia krwionośne i obserwować pacjenta przez około 2 godz. Jeżeli objawy nie ustępują lub są silne należy pozostawić pacjenta pod opieką na 24 godz.