Donosowy test prowokacyjny znany jest już od bardzo dawna i mimo że od tamtej pory dużo się zmieniło np. sposób oceny, to zasada wykonania została taka sama. Dzięki badaniu można potwierdzić nadwrażliwość na dany alergen oraz ocenić siłę reakcji.
Jakie są wskazania do przeprowadzenia donosowych testów prowokacyjnych?
Donosowe testy prowokacyjne wykonuje się najczęściej jako badanie uzupełniające w momencie kiedy istnieją wątpliwości czy faktycznie dany alergen wywołuje objawy. Najczęściej wiąże się to z rozbieżnością między wywiadem a przeprowadzonymi badaniami, do których należą punktowe testy skórne, oznaczenie przeciwciał IgE oraz kiedy istnieje podejrzenie alergicznego nieżytu nosa.
Próba prowokacyjna ważna jest również jeżeli planowana jest immunoterapia lub działania, których celem jest usunięcie alergenu z otoczenia osoby uczulonej. Testy prowokacyjne wykonuje się również często w przypadku alergii zawodowej, skuteczności zastosowanego leczenia a nawet w badaniach naukowych.
Jakie są przeciwwskazania do próby prowokacyjnej?
Badanie należy zawsze przeprowadzać pod kontrolą lekarza alergologa. Ponieważ pomimo pewnego poziomu bezpieczeństwa, to trzeba wziąć pod uwagę ewentualność pojawienia się niespodziewanej reakcji organizmu. Dlatego przeciwwskazaniem do prowokacji alergenem są osoby, u których może wystąpić zagrożenie zdrowia, np. ciężka astma oskrzelowa. Jak również osoby, u których podanie adrenaliny jest przeciwwskazaniem.
Donosowy test prowokacyjny – przeciwwskazanie bezwzględne
Jest wiele okoliczności, w których nie wolno przeprowadzać donosowej próby prowokacyjnej a mianowicie:
- wystąpienie reakcji anafilaktycznej,
- kontakt z alergenem przed badaniem,
- zaostrzenie objawów choroby alergicznej, np. nieżyt nosa, pokrzywka, alergia pokarmowa, czy alergia na jad owadów,
- ostre infekcje bakteryjne lub wirusowe nosa, zatok,
- ciężkie choroby układu oddechowego i układu krążenia,
- dzieci do 3 r.ż,
- ciąża,
- astma w okresie zaostrzenia,
- okres, w którym istnieje naturalny kontakt z alergenem.
Donosowy test prowokacyjny – jakie są przeciwwskazania względne?
Istnieją również stany chorobowe, które mogą być przeciwwskazaniem do wykonania donosowych testów prowokacyjnych albo nie muszą stanowić przeciwwskazań i są to np.:
- zmiany patologiczne nosa (skrzywiona przegroda nosa, zanikowy nieżyt nosa),
- operacje nosa do 8 tygodni przed badaniem,
- polipy nosa,
- choroby alergiczne albo infekcyjne nieżytu nosa w okresie mniejszym niż 4 tyg. przed badaniem,
- leki, które mogą oddziaływać reakcję uczuleniową.
Kiedy przeprowadza się donosowy test prowokacyjny?
Donosowy test prowokacyjny z alergenem pyłku, powinien być wykonany po sezonie pylenia danej rośliny około 6-tego tygodnia po tym okresie. Natomiast osoby, u których objawy występują przez cały rok (np. całoroczny nieżyt nosa), prowokacje wykonuje się w momencie redukcji objawów.
Gdzie wykonać badanie?
Placówka, w której wykonywane są testy prowokacji alergenem musi zapewniać pomoc medyczną i doświadczenie personelu. Ważne jest również wyposażenie takiej placówki w odpowiednie leki oraz sprzęt medyczny w przypadku wystąpienia nagłych stanów zagrożenia zdrowia i życia (np. wstrząs anafilaktyczny) podczas wykonywania testu.
Donosowy test prowokacyjny – jak się przygotować?
Ważnym etapem w wykonaniu badania jest przygotowanie chorego. Dlatego należy przerwać zażywanie niektórych leków, ponieważ spodziewane objawy mogą nie wystąpić albo być ograniczone.
Dlatego ważna jest konsultacja z lekarzem w sprawie zażywanych leków. W szczególności leki przeciwhistaminowe jak również leki obkurczające błonę śluzową nosa. Warto także poinformować lekarza o innych zażywanych lekach nie tylko tych zażywanych w leczeniu alergii ale również np. leki na grypę czy nawet uspokajające. Istnieją także leki, które mogą powodować obrzęk błony śluzowej jak np. leki hormonalne czy antykoncepcyjne o tym fakcie również trzeba poinformować lekarza.
Przed przystąpieniem do donosowego testu prowokacyjnego u pacjenta powinno się wykonać rynoskopię, której celem jest ocena błony śluzowej. Rynoskopię wykonuje się również w celu wykrycia innych zmian, które mogły być przeciwwskazaniem do wykonania próby prowokacyjnej.
Jakie są reakcje niepożądane?
Pomimo że pojawienie się reakcji niepożądanych związanych z wykonaniem donosowych testów prowokacyjnych jest nieduże to do najczęstszych należy: świąd, obrzęk nosa, uczucie zatkanego ucha. Rzadko ale jednak może wystąpić zapalenie zatok, kaszel, skurcz oskrzeli oraz krtani, pokrzywka, zapalenie spojówek a nawet wstrząs anafilaktyczny.
Aby ograniczyć wystąpienie reakcji po testach prowokacyjnych donosowych warto podać do nosa lek antyhistaminowy. Natomiast glikokortykosteroidy donosowe zapobiegają pojawieniu się reakcji opóźnionych do 8 godzin po badaniu.