Pyłkowica to alergia na pyłki, która objawia się nie tylko wodnistym katarem i zaczerwienionymi oczami, ale i również mogą wystąpić zmiany skórne czy problemy z oddychaniem. Nazywana również alergicznym nieżytem nosa i spojówek oraz astmą pyłkową, której cechą charakterystyczną jest sezonowość.
Czym jest pyłkowica?
Pyłkowica (łac. pollinosis) jest to alergia na pyłki roślin i należy do alergicznych schorzeń układu oddechowego. Cechą charakterystyczną pyłkowicy jest jej sezonowość, która pojawia się najczęściej wiosną i latem. Natężenie choroby związane jest z ilością ziaren pyłków roślin znajdujących się w powietrzu.
Pyłkowica jest chorobą zapalną, a mechanizm powstawania schorzenia oparty jest na reakcji alergicznej typu I. Powstaje niemalże od razu po kontakcie alergenu z błoną śluzową nosa.
Pyłkowica – przyczyny
Przyczyną pojawienia się pyłkowicy jest uczulenie na pyłki roślin, które przez swój rozmiar dostają się do błony śluzowej nosa oraz spojówki, gdzie pojawiające się objawy należą do najczęstszych. Natomiast objawy ze strony oskrzeli występują głównie w momencie gdy alergeny mniejszych rozmiarów dostają się do dolnych dróg oddechowych. Dzieje się tak za sprawą uwalnianych alergenów z popękanych ziarenek pyłków roślinnych, które pod wpływem wilgoci pękają i uwalniają alergeny mniejszych rozmiarów. Podczas kontaktu alergenu z błoną śluzową nosa zostaje uwolniona histamina z komórek tucznych co prowadzi do wywołania objawów.
Pyłkowica – objawy
Chorobę wywołują alergeny pyłków roślin znajdujące się w powietrzu, które dopiero w wyższym stężeniu powodują wywołanie objawów. Choć u osób bardzo wrażliwych już niewielkie stężenie pyłków w powietrzu może je wywołać.
Pyłki roślin przez wzgląd na swój mały rozmiar dostają się do górnych dróg oddechowych i osadzają się na błonie śluzowej nosa i spojówkach. Objawy pyłkowicy występują najczęściej sezonowo, co roku (wiosna, lato) i związane są z nieżytem nosa oraz alergicznym zapaleniem spojówek. Nasilenie objawów zależne jest również ze stężeniem danego pyłku w powietrzu. Natomiast wraz z wiekiem objawy pyłkowicy stają się łagodniejsze.
Za wystąpienie objawów odpowiedzialna jest histamina a także inne mediatory reakcji natychmiastowej. Odpowiadają za rozszerzenie i zwiększenie przepuszczalności naczyń oraz obrzęk błony śluzowej co prowadzi do złej drożności nosa tzw. blokada nosa.
W późnej fazie schorzenia, dzięki mediatorom zapalenia utrzymuje się stan zapalny. Czego konsekwencją może być uczucie zatkania nosa, problemy z węchem, a także zwiększenie wrażliwości błony śluzowej nosa. Zwiększenie wrażliwości błony może prowadzić do zaostrzenia symptomów schorzenia w momencie kontaktu z np. dymem z papierosa, czy pod wpływem zmian temperatury albo podczas wysiłku.
Charakterystyczne i najczęstsze objawy schorzenia:
W pyłkowicy przeważają objawy nieżytu nosa, którego cechy charakterystyczne to obfity wodnisty katar, uczucie blokady nosa, świąd nosa rzadziej podniebienia oraz napadowe kichanie i problemy z węchem.
Z pyłkowicą często współistnieje sezonowe alergiczne zapalenie spojówek – łzawienie oczu, obrzęk powiek, przekrwienie spojówek, świąd i pieczenie.
U części osób w czasie pylenia mogą wystąpić objawy astmy pyłkowej (tzw. sezonowa) – napadowy suchy kaszel, duszność, świszczący oddech.
Dodatkowo mogą wystąpić zmiany skórne – obrzęk naczynioruchowy, pokrzywka, czy nawet zaostrzenie atopowego zapalenia skóry.
Ponadto mogą wystąpić również objawy ogólne takie jak zmęczenie, ból głowy, problemy ze skupieniem i stany depresyjne oraz zaburzenia snu. Nawet zespół alergii jamy ustnej, który może wystąpić po spożyciu surowych warzyw i owoców. Szczególnie u osób uczulonych na pyłki traw, drzew czy chwastów. Objawy to świąd, pieczenie, podniebienia oraz języka, obrzęk warg.
Co pyli?
W okresie od lutego do połowy kwietnia w Polsce zaczynają pylić drzewa. Następnie od połowy maja do lipca pylą trawy i zboża, natomiast chwasty pylą w sierpniu i wrześniu.
Najczęstszą przyczyną uczulenia na pyłki roślin są pyłki traw i zbóż, a także drzew (brzozy) oraz chwastów (bylicy). Osoby wrażliwe na pyłki traw mogą doznać pierwszych objawów schorzenia już przy niewielkiej ilość alergenów w powietrzu.
Dodatkowo mogą wystąpić tzw. reakcje krzyżowe, gdzie objawy pyłkowicy mogą wystąpić również po spożyciu niektórych pokarmów (np. bylica – seler). Dlatego objawy należy konsultować z lekarzem specjalistą.
Pyłkowica – kogo dotyczy?
Objawy schorzenia występują u 10 – 20% populacji. Dotyczą najczęściej zapalenia błony śluzowej nosa (katar sienny), zapalenia spojówek, zaostrzenia zmian skórnych czy astmy oskrzelowej.
Pyłkowica dotyka najczęściej osoby w młodym wieku, około 20 roku życia, nawet młodsze. Wzrost zachorowań obserwuje się też w wieku przedszkolnym. Natomiast osoby dorosłe czy starsze są mniej narażone na pyłkowice.
Na rozwój choroby mają wpływ rośliny, ich ilość a także gatunek oraz zanieczyszczenie środowiska, które w miastach jest większe w porównaniu ze środowiskiem wiejskim.
Większe zanieczyszczenie powietrza ma wpływ na rozwój nadwrażliwości, ponieważ uszkadza nabłonek rzęskowy w drogach oddechowych. Pozwala to alergenom skuteczniej wnikać do organizmu.
Przebieg schorzenia może być uwarunkowany genetycznie lub cechami indywidualnymi osoby uczulonej. Objawy mogą występować ze strony nosa (np. katar sienny) lub ze strony oczu (np. zaczerwienienie) albo jednocześnie i z różnym nasileniem.
Pyłkowica często współistnieje z takimi schorzeniami alergicznymi jak alergiczne zapalenie spojówek, atopowe zapalenie skóry czy astma.
Jak sobie radzić z alergią na pyłki?
- znać kalendarz pyleń,
- śledzić w telewizji czy w Internecie prognozy stężenia pyłków w powietrzu,
- urlop wypoczynkowy spędzać najlepiej nad morzem,
- unikać spacerów podczas szczytu pylenia,
- w wietrzne gorące i suche dni należy zamykać okna w domu oraz stosować filtry oczyszczające powietrze, również w trakcie podróży należy zamykać okna w samochodzie,
- po powrocie do domu najlepiej wziąć prysznic albo przynajmniej umyć twarz i ręce oraz zmienić ubranie, ponieważ pyłki mogą nadal znajdować się na ubraniu i włosach.
Jak rozpoznać pyłkowicę?
Diagnostyka pyłkowicy opiera się przede wszystkim na szczegółowym wywiadzie lekarskim, a także na badaniach dodatkowych. Jest to ważne, ponieważ pyłkowica może być mylona z innymi chorobami np. z przeziębieniem przez wzgląd na podobne objawy.
Wywiad lekarski
Wywiad lekarski powinien opierać się na zebraniu niezbędnych informacji na temat chorego i jego przebytych schorzeń, chorób współistniejących, czy obecnie choruje oraz czy ktoś w rodzinie przebył lub ma choroby alergiczne, a także czy jest narażony na jakieś czynniki w miejscu pracy, które powodują wystąpienie objawów.
Punktowe testy skórne
W rozpoznaniu pyłkowicy stosowane są przede wszystkim punktowe testy skórne (z wyciągami alergenów). Właściwie wykonane mogą potwierdzić lub wykluczyć wrażliwość chorego na dany alergen. Ważne jest aby w porozumieniu z lekarzem odstawić niektóre zażywane leki (np. przeciwhistaminowe), ponieważ mogą być przyczynązafałszowania testów. Lekarz powinien przeanalizować wyniki w odniesieniu do wcześniej wykonanego wywiadu lekarskiego. Dzięki temu osoba uczulona dowie się jakie alergeny roślinne powodują wywołanie objawów co pozwoli odpowiednio zareagować.
Badanie wziernikowe
W pyłkowicy może okazać się wskazane badanie wziernikowe nosa dzięki któremu można ocenić stan błony śluzowej nosa, która u osób uczulonych jest blada.
Donosowa próba prowokacyjna
Jeżeli badania dodatkowe nie stwierdziły jednoznacznie przyczyny wystąpienia objawów można wykonać donosową próbę prowokacyjną z badanym alergenem. Badanie to jest wskazane zwłaszcza w diagnozowaniu zawodowego alergicznego nieżytu nosa.
Diagnostyka różnicowa
W rozpoznaniu ważne jest aby ustalić czy alergiczny nieżyt nosa występuje sezonowo czy przez cały rok. Ma to duże znaczenie, ponieważ alergeny wziewne wywołujące objawy są inne. Powinno się również wziąć pod uwagę alergiczny zawodowy nieżyt nosa. Występuje podczas kontaktu z alergenami znajdującymi się w miejscu pracy, a objawy ustępują w czasie wolnym od pracy.
Oznaczenie poziomu immunoglobulin IgE w surowicy krwi
Pyłkowica – leczenie
Leczenie pyłkowicy polega przede wszystkim na unikaniu kontaktu z alergenami, ponieważ może to ograniczyć objawy schorzenia. Leczenie powinno być dopasowane do stadium ciężkości schorzenia i w porozumieniu z lekarzem.
Ciężkość schorzenia i przebieg pyłkowicy związany jest z ilością alergenów w powietrzu, dlatego warto znać kalendarz pyleń.
Leczenie przyczynowe obejmuje eliminację alergenu, a także immunoterapię (odczulanie). Odczulanie polega na wstrzyknięciu pod skórę lub podaniu pod język roztworu z alergenów roślinnych zaczynając od niewielkich dawek i stopniowo zwiększając. Ma to na celu zwiększenie tolerancji organizmu na pyłki i odbywa się wyłącznie w obecności lekarza. Jest to długotrwały proces i może trwać od 3 do 5 lat. Leczenie farmakologiczne polega na podaniu leków przeciwhistaminowych, które hamują wydzielanie histaminy jako głównego mediatora reakcji alergicznej odpowiedzialnej za objawy.